Dây chằng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự ổn định và linh hoạt của khớp. Khi dây chằng bị tổn thương, đặc biệt là đứt dây chằng, việc phẫu thuật tái tạo là cần thiết để phục hồi chức năng khớp. Tuy nhiên, phẫu thuật chỉ là bước đầu tiên trong quá trình hồi phục. Để đạt được kết quả tối ưu, người bệnh cần phối hợp với các bài tập vật lý trị liệu sau mổ dây chằng.
Mục tiêu của tập vật lý trị liệu sau khi mổ dây chằng
Vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi sau khi mổ dây chằng, giúp bạn đạt được những mục tiêu thiết yếu sau:
Giảm đau, sưng nề và viêm:
- Các bài tập vận động nhẹ nhàng, chườm đá và sử dụng dụng cụ hỗ trợ như băng nén có thể giúp giảm đau, sưng nề và viêm hiệu quả.
- Vật lý trị liệu viên sẽ hướng dẫn bạn thực hiện các bài tập phù hợp, đảm bảo an toàn và không gây áp lực lên dây chằng mới.
Phục hồi tầm vận động khớp:
- Sau phẫu thuật, khớp gối của bạn có thể bị cứng và hạn chế vận động. Các bài tập vật lý trị liệu sẽ giúp bạn dần dần lấy lại khả năng gập duỗi khớp gối một cách bình thường.
- Vật lý trị liệu viên sẽ theo dõi tiến độ của bạn và điều chỉnh bài tập phù hợp để đạt được hiệu quả tối ưu.
Tăng cường sức mạnh cơ bắp:
- Các cơ bắp xung quanh khớp gối cần được rèn luyện để hỗ trợ dây chằng mới và đảm bảo chức năng vận động của khớp.
- Vật lý trị liệu viên sẽ thiết kế bài tập phù hợp với tình trạng cụ thể của bạn, giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp đùi, cơ bắp chân và cơ bắp thân mình.
Cải thiện khả năng thăng bằng và phối hợp:
- Khả năng thăng bằng và phối hợp cũng cần được cải thiện để bạn có thể di chuyển an toàn và tự tin hơn.
- Các bài tập thăng bằng và proprioception (nhận thức vị trí cơ thể) sẽ giúp bạn kiểm soát tốt hơn chuyển động của cơ thể và giảm nguy cơ té ngã.
Giảm nguy cơ tái chấn thương:
- Tập vật lý trị liệu đúng cách sẽ giúp bạn củng cố sức mạnh cơ bắp, cải thiện khả năng vận động và thăng bằng, từ đó giảm nguy cơ tái chấn thương dây chằng.
- Vật lý trị liệu viên cũng sẽ hướng dẫn bạn các bài tập vận động tại nhà để bạn có thể tiếp tục luyện tập sau khi kết thúc quá trình trị liệu.
- Bên cạnh những mục tiêu trên, vật lý trị liệu còn giúp bạn nâng cao tinh thần, tăng cường sự tự tin và thúc đẩy quá trình hồi phục chức năng sau phẫu thuật dây chằng
Các giai đoạn tập vật lý trị liệu sau khi mổ dây chằng
Quá trình tập vật lý trị liệu sau khi mổ dây chằng được chia thành 4 giai đoạn chính, mỗi giai đoạn có những mục tiêu và bài tập cụ thể phù hợp với tình trạng hồi phục của bệnh nhân.
Giai đoạn 1: Tập phục hồi chức năng sớm (0-2 tuần sau mổ)
Mục tiêu: Giảm đau, sưng nề và viêm, cải thiện khả năng vận động cơ bản của khớp gối.
Bài tập:
- Các bài tập vận động nhẹ nhàng như co duỗi cơ, gập duỗi khớp gối thụ động với sự hỗ trợ của vật lý trị liệu viên.
- Chườm đá, sử dụng băng nén để giảm sưng nề.
- Tập các bài tập thăng bằng đơn giản.
Giai đoạn 2: Tập phục hồi chức năng tích cực (2-6 tuần sau mổ)
Mục tiêu: Phục hồi tầm vận động khớp gối, tăng cường sức mạnh cơ bắp xung quanh khớp.
Bài tập:
- Tập gập duỗi khớp gối chủ động với mức độ tăng dần.
- Tập các bài tập tăng cường sức mạnh cơ đùi, cơ bắp chân và cơ thân mình.
- Bắt đầu tập các bài tập thăng bằng phức tạp hơn.
Giai đoạn 3: Tập phục hồi chức năng nâng cao (6 tuần – 6 tháng sau mổ)
Mục tiêu: Nâng cao sức mạnh cơ bắp, cải thiện khả năng proprioception (nhận thức vị trí cơ thể), rèn luyện các kỹ năng vận động thể thao (nếu có).
Bài tập:
- Tập các bài tập tăng cường sức mạnh cơ bắp với mức độ nặng hơn.
- Tập các bài tập proprioception để cải thiện khả năng kiểm soát chuyển động của cơ thể.
- Rèn luyện các kỹ năng vận động thể thao cụ thể (chạy, nhảy, xoay người…) dưới sự hướng dẫn của vật lý trị liệu viên.
Giai đoạn 4: Tập duy trì chức năng (sau 6 tháng sau mổ)
Mục tiêu: Duy trì sức mạnh cơ bắp, sự linh hoạt của khớp và khả năng vận động bình thường.
Bài tập:
- Tập các bài tập duy trì sức mạnh cơ bắp và sự linh hoạt của khớp.
- Tham gia các hoạt động thể thao phù hợp với tình trạng sức khỏe.
Các bài tập vật lý trị liệu phổ biến sau khi mổ dây chằng
Dưới đây là một số bài tập vật lý trị liệu phổ biến thường được sử dụng sau khi mổ dây chằng:
Bài tập gập duỗi khớp gối:
Mục tiêu: Giúp cải thiện tầm vận động của khớp gối, giảm co cứng khớp.
Cách thực hiện:
- Nằm ngửa trên giường, co duỗi gối từ từ.
- Có thể sử dụng khăn hoặc dây để hỗ trợ việc gập gối.
- Thực hiện 10-15 lần lặp lại, 2-3 hiệp mỗi ngày.
Bài tập tăng cường sức mạnh cơ bắp:
Mục tiêu: Giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp xung quanh khớp gối, hỗ trợ vận động và giảm nguy cơ tái chấn thương.
Cách thực hiện:
- Tập nâng cao chân: Nằm ngửa trên giường, duỗi thẳng chân, nâng cao chân lên khỏi mặt giường, giữ nguyên trong vài giây rồi hạ xuống. Thực hiện 10-15 lần lặp lại, 2-3 hiệp mỗi ngày.
- Tập co cơ tứ đầu đùi: Ngồi trên ghế, đặt bàn chân phẳng trên sàn, co cơ tứ đầu đùi nâng cao gót chân lên khỏi sàn, giữ nguyên trong vài giây rồi hạ xuống. Thực hiện 10-15 lần lặp lại, 2-3 hiệp mỗi ngày.
- Tập co cơ hamstring: Nằm ngửa trên giường, co đầu gối và đưa gót chân về phía mông, giữ nguyên trong vài giây rồi thả lỏng. Thực hiện 10-15 lần lặp lại, 2-3 hiệp mỗi ngày.
Bài tập cải thiện khả năng thăng bằng và phối hợp:
Mục tiêu: Giúp cải thiện khả năng giữ thăng bằng, phối hợp động tác và giảm nguy cơ té ngã.
Cách thực hiện:
- Đứng một chân: Đứng một chân trên sàn, giữ thăng bằng trong 30 giây, sau đó đổi chân. Thực hiện 3 lần cho mỗi chân.
- Đi trên vạch kẻ: Đi trên một vạch kẻ thẳng trên sàn, cố gắng không bước ra ngoài vạch.
- Leo cầu thang: Leo cầu thang từng bước một, chú ý đặt chân chắc chắn và giữ thăng bằng.
Bài tập proprioception (nhận thức vị trí cơ thể):
Mục tiêu: Giúp cải thiện khả năng nhận thức vị trí cơ thể trong không gian, từ đó giúp kiểm soát chuyển động tốt hơn.
Cách thực hiện:
- Nhắm mắt và chạm vào mũi: Nhắm mắt và đưa ngón tay trỏ chạm vào mũi. Mở mắt và kiểm tra xem ngón tay có chạm đúng mục tiêu hay không. Thực hiện 10 lần.
- Đặt chân lên gối: Ngồi trên ghế, đặt một chân lên gối chân kia, nhắm mắt và giữ nguyên tư thế trong 30 giây. Mở mắt và kiểm tra xem chân có giữ nguyên vị trí hay không. Thực hiện 3 lần cho mỗi chân.
Lưu ý khi tập vật lý trị liệu sau mổ dây chằng
Để đảm bảo an toàn và hiệu quả cho quá trình tập vật lý trị liệu sau mổ dây chằng, bạn cần lưu ý những điều sau:
Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ và kỹ thuật viên vật lý trị liệu:
- Bác sĩ và kỹ thuật viên vật lý trị liệu sẽ dựa vào tình trạng cụ thể của bạn để thiết kế chương trình tập luyện phù hợp. Do đó, điều quan trọng là bạn phải tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của họ về bài tập, thời gian tập, cường độ tập,…
- Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc hoặc lo lắng nào, hãy hỏi ngay bác sĩ hoặc kỹ thuật viên vật lý trị liệu để được giải đáp.
Khởi động kỹ trước khi tập và tập luyện đúng kỹ thuật:
- Khởi động kỹ trước khi tập giúp làm nóng cơ bắp, tăng cường lưu thông máu và giảm nguy cơ chấn thương. Các bài tập khởi động đơn giản như xoay cổ tay, cổ chân, chạy bộ tại chỗ,…
- Tập luyện đúng kỹ thuật giúp bạn thực hiện bài tập một cách hiệu quả và an toàn, đồng thời tránh gây ra những tổn thương cho dây chằng mới.
Tập luyện với cường độ vừa phải, không quá sức:
- Cần bắt đầu với cường độ tập luyện nhẹ nhàng và tăng dần theo thời gian. Nếu bạn cảm thấy đau đớn hoặc khó chịu trong khi tập, hãy ngừng tập và thông báo cho bác sĩ hoặc kỹ thuật viên vật lý trị liệu biết.
- Tập luyện quá sức có thể khiến bạn bị kiệt sức, mệt mỏi và làm chậm quá trình hồi phục.
Theo dõi tiến độ tập luyện và báo cho bác sĩ nếu gặp bất kỳ vấn đề gì:
Ghi chép lại quá trình tập luyện của bạn, bao gồm các bài tập đã thực hiện, thời gian tập, mức độ đau đớn,… Việc theo dõi này sẽ giúp bạn đánh giá hiệu quả tập luyện và điều chỉnh chương trình tập nếu cần thiết. Nếu bạn gặp bất kỳ vấn đề gì trong quá trình tập luyện, chẳng hạn như đau đớn tăng, sưng nề, khó cử động,… hãy báo cho bác sĩ hoặc kỹ thuật viên vật lý trị liệu biết ngay lập tức. Ngoài ra, bạn cũng cần lưu ý một số điều sau:
- Nghỉ ngơi đầy đủ để cơ thể có thời gian phục hồi.
- Chế độ dinh dưỡng hợp lý, bổ sung đầy đủ các dưỡng chất cần thiết cho cơ thể.
- Tránh các hoạt động thể thao nặng hoặc các hoạt động có nguy cơ cao gây chấn thương cho khớp gối.
Vật lý trị liệu sau mổ dây chằng là một quá trình đòi hỏi sự kiên trì và nỗ lực của người bệnh. Tuy nhiên, lợi ích mà nó mang lại là vô cùng to lớn. Bằng cách tuân thủ hướng dẫn của chuyên gia vật lý trị liệu và tập luyện đều đặn, người bệnh có thể đạt được kết quả phục hồi tốt nhất, lấy lại chức năng vận động và chất lượng cuộc sống như trước khi chấn thương.
Quý vị và các bạn quan tâm có thể tham gia các nền tảng để cập nhật và trao đổi thêm những thông tin – tình trạng sức khỏe cùng cộng đồng và bác sĩ chuyên khoa tại.
- Youtube: Youtube.com/@KhoecungBSVu
- Facebook Page: FB.com/groups/395429545431166
