Tái tạo dây chằng chéo trước (ACL) là một trong những phẫu thuật phổ biến trong điều trị chấn thương khớp gối, đặc biệt với người chơi thể thao hoặc những ai có nhu cầu vận động cao. Phần lớn các ca mổ hiện nay sử dụng gân thật từ cơ thể người bệnh hoặc từ người hiến tặng để tái tạo lại dây chằng đã bị đứt. Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể lựa chọn dây chằng nhân tạo như một giải pháp thay thế phù hợp.
Dây chằng nhân tạo là loại vật liệu tổng hợp được thiết kế để mô phỏng cấu trúc và chức năng của dây chằng thật. Việc sử dụng loại dây chằng này không chỉ giúp rút ngắn thời gian mổ, giảm đau sau phẫu thuật mà còn mang lại cơ hội điều trị cho những bệnh nhân không còn đủ gân sinh học để tái tạo lại. Tuy nhiên, vì không phải là vật liệu sinh học tự nhiên, kỹ thuật thực hiện với dây chằng nhân tạo đòi hỏi sự chính xác cao và có một số điểm khác biệt nhất định so với mổ thông thường.
Vậy cụ thể, quy trình tái tạo dây chằng chéo trước bằng dây chằng nhân tạo diễn ra như thế nào? Có gì đặc biệt trong kỹ thuật, vật liệu và cách cố định loại dây chằng này? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hình dung đầy đủ và rõ ràng hơn về toàn bộ quá trình phẫu thuật này.
Chuẩn bị trước phẫu thuật
Trước khi tiến hành phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước bằng dây chằng nhân tạo, người bệnh sẽ trải qua quá trình đánh giá tổng thể để đảm bảo đủ điều kiện mổ và chọn đúng phương pháp phù hợp.
- Đánh giá tình trạng khớp gối: Bác sĩ sẽ chỉ định chụp cộng hưởng từ (MRI) để xác định chính xác mức độ tổn thương dây chằng, cũng như kiểm tra xem có tổn thương phối hợp nào khác như rách sụn chêm, tổn thương sụn khớp hay đứt các dây chằng đi kèm hay không. Đây là bước quan trọng để lên kế hoạch mổ phù hợp.
- Xác định chỉ định sử dụng dây chằng nhân tạo: Không phải mọi trường hợp đều phù hợp để dùng dây chằng nhân tạo. Bác sĩ sẽ chỉ định phương án này nếu người bệnh thuộc nhóm không còn đủ gân tự thân, đã mổ lại nhiều lần hoặc không muốn lấy gân sinh học. Trong một số trường hợp, dây chằng nhân tạo có thể được kết hợp với gân thật.
- Lựa chọn loại dây chằng phù hợp: Có nhiều loại dây chằng nhân tạo khác nhau được sử dụng hiện nay. Bác sĩ sẽ lựa chọn dựa trên yếu tố kỹ thuật, mục tiêu điều trị và đặc điểm của từng bệnh nhân. Một số sản phẩm có lớp phủ sinh học hỗ trợ tích hợp tốt hơn, một số khác được tối ưu về độ bền cơ học.
- Tư vấn và giải thích trước phẫu thuật: Người bệnh sẽ được bác sĩ giải thích rõ về quy trình phẫu thuật, đặc điểm của dây chằng nhân tạo, những lợi ích và rủi ro có thể gặp. Việc hiểu rõ trước khi bước vào phòng mổ giúp người bệnh an tâm hơn và chủ động phối hợp sau mổ.
- Chuẩn bị thể chất trước mổ: Người bệnh cần được kiểm tra các chỉ số cơ bản như công thức máu, đông máu, chức năng gan – thận, điện tim… Ngoài ra, các bài tập trước mổ nhằm giữ khớp gối linh hoạt và nhóm cơ đùi khỏe cũng giúp cải thiện hiệu quả phục hồi sau phẫu thuật.
Các bước phẫu thuật tái tạo bằng dây chằng nhân tạo
Mặc dù dây chằng nhân tạo là vật liệu khác biệt so với gân thật, nhưng quy trình phẫu thuật vẫn tuân theo các nguyên tắc nội soi tái tạo dây chằng chéo trước. Dưới đây là các bước chính thường được thực hiện:
- Bước 1: Gây mê và chuẩn bị vô trùng: Bệnh nhân được gây mê toàn thân hoặc tủy sống tùy theo chỉ định. Sau đó, vùng khớp gối được sát trùng và che phủ vô khuẩn hoàn toàn để sẵn sàng cho can thiệp nội soi.
- Bước 2: Nội soi đánh giá khớp gối: Bác sĩ đưa camera nội soi vào trong khớp qua một lỗ nhỏ. Bước này nhằm kiểm tra lại toàn bộ khớp, xác nhận các tổn thương hiện có, đánh giá mức độ rách dây chằng, sụn chêm, sụn khớp hoặc các cấu trúc phối hợp nếu có.
- Bước 3: Tạo đường hầm xương: Tiếp theo, bác sĩ sẽ khoan hai đường hầm nhỏ trên xương đùi và xương chày. Đây là nơi dùng để luồn dây chằng mới vào. Đường hầm cần được định vị chính xác để đảm bảo chức năng dẫn hướng và độ vững sau mổ.
- Bước 4: Đưa dây chằng nhân tạo vào khớp: Dây chằng nhân tạo được đưa qua các đường hầm đã tạo và định vị vào vị trí dây chằng cũ. Tùy vào loại dây chằng sử dụng, bác sĩ có thể cần cố định bằng vít chuyên dụng, neo sinh học hoặc các thiết bị hỗ trợ cố định khác.
- Bước 5: Kiểm tra độ căng và chức năng: Sau khi cố định, bác sĩ sẽ kiểm tra lại độ căng của dây chằng, biên độ gập duỗi và cảm giác ổn định của khớp gối trong nội soi. Việc này nhằm đảm bảo dây chằng được đặt đúng trục và có thể hoạt động hiệu quả sau mổ.
- Bước 6: Kết thúc và chăm sóc sau mổ: Cuối cùng, các vết nội soi được khâu lại bằng chỉ tự tiêu hoặc chỉ thẩm mỹ. Khớp được băng ép và có thể được đặt nẹp nhẹ để bảo vệ trong vài ngày đầu. Người bệnh sẽ được theo dõi tại phòng hồi tỉnh và hướng dẫn các bước tập phục hồi chức năng ngay từ ngày đầu tiên.
Phẫu thuật bằng dây chằng nhân tạo có gì khác so với gân thật?
Về tổng thể, quy trình tái tạo dây chằng bằng vật liệu nhân tạo vẫn tuân thủ nguyên tắc giải phẫu giống như khi sử dụng gân sinh học. Tuy nhiên, vẫn có một số khác biệt quan trọng cần lưu ý:
- Không cần lấy gân trước khi mổ: Với phương pháp dùng gân tự thân, bác sĩ phải mở thêm một đường mổ phụ để lấy gân bánh chè, gân cơ chân ngỗng hoặc gân tứ đầu. Việc này không chỉ kéo dài thời gian phẫu thuật mà còn tạo thêm vùng tổn thương. Ngược lại, dây chằng nhân tạo được chuẩn bị sẵn, giúp tiết kiệm thời gian và tránh đau đớn ở vùng lấy gân.
- Kỹ thuật cố định khác biệt: Gân thật khi được đưa vào đường hầm xương cần thời gian để tích hợp sinh học (liền gân với xương). Do đó, bác sĩ thường sử dụng vít chèn, nêm hoặc nút cố định nhằm giữ gân trong thời gian liền mô. Trong khi đó, dây chằng nhân tạo không có khả năng liền sinh học nên việc cố định phải đảm bảo vững chắc ngay từ đầu bằng các hệ thống cơ học có độ bám cao, như vít đặc biệt hoặc neo hai chiều.
- Khả năng phục hồi chức năng sớm hơn: Do không có vết thương tại vùng lấy gân và không cần thời gian liền mô sinh học, người bệnh có thể bắt đầu phục hồi chức năng sớm hơn sau mổ. Tuy nhiên, bác sĩ vẫn cần cân nhắc từng trường hợp cụ thể để tránh gây quá tải lên dây chằng nhân tạo trong giai đoạn đầu.
- Theo dõi sau mổ cần chặt chẽ hơn: Dây chằng nhân tạo là vật liệu ngoại lai, nên nguy cơ tràn dịch khớp, phản ứng viêm hoặc quá tải cơ học vẫn tồn tại. Việc theo dõi sát sao sau mổ, kiểm tra định kỳ bằng lâm sàng hoặc hình ảnh là điều cần thiết để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường và có hướng can thiệp kịp thời.
Những lưu ý đặc biệt khi sử dụng dây chằng nhân tạo
Mặc dù mang lại một số lợi ích thiết thực trong phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước, dây chằng nhân tạo vẫn là một lựa chọn cần được sử dụng thận trọng, có chỉ định kỹ lưỡng và kiểm soát nghiêm ngặt trong suốt quá trình điều trị. Một số lưu ý đặc biệt bao gồm:
- Chỉ định không đại trà: Dây chằng nhân tạo không được sử dụng cho mọi đối tượng bệnh nhân. Đây là giải pháp thích hợp cho các ca mổ lại, người lớn tuổi, người không muốn lấy gân hoặc không còn mô phù hợp để sử dụng. Những người chơi thể thao, bệnh nhân trẻ tuổi hoặc có nhu cầu vận động cao vẫn nên ưu tiên gân tự thân hoặc gân đồng loại, nhằm đảm bảo độ bền và khả năng hồi phục tối ưu.
- Kỹ thuật phẫu thuật cần chính xác tuyệt đối: Khác với gân sinh học có khả năng “tự sửa sai” phần nào thông qua quá trình lành mô tự nhiên, dây chằng nhân tạo nếu bị đặt lệch vị trí hoặc cố định không vững sẽ dễ gặp thất bại. Do đó, yêu cầu về kinh nghiệm của phẫu thuật viên và độ chính xác trong thao tác là rất cao.
- Không thay thế được cho phục hồi chức năng: Việc sử dụng dây chằng nhân tạo không có nghĩa là người bệnh được “đốt cháy giai đoạn” trong phục hồi. Ngược lại, họ vẫn cần thực hiện đầy đủ các bài tập tăng sức mạnh, kiểm soát vận động và tái rèn luyện chức năng theo đúng phác đồ. Bỏ qua quá trình này có thể khiến dây chằng nhân tạo bị quá tải và dễ dẫn đến đứt lại.
- Theo dõi sau mổ là bắt buộc: Một trong những điểm khác biệt quan trọng là dây chằng nhân tạo không thể tự liền với xương. Vì vậy, các bác sĩ cần kiểm tra định kỳ để theo dõi tình trạng ổ khớp, độ vững, phản ứng viêm và tràn dịch khớp, nhằm xử lý sớm nếu có bất thường. Người bệnh cũng cần được hướng dẫn cách nhận biết các dấu hiệu nguy cơ để chủ động đi khám lại khi cần.
📌 Xem thêm: Dây chằng nhân tạo có bền không? Tuổi thọ và khả năng chống đứt sau mổ
Tổng kết
Phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước bằng dây chằng nhân tạo là một giải pháp kỹ thuật đặc biệt, ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu điều trị trong những tình huống mà các lựa chọn gân sinh học không còn phù hợp. Quy trình mổ về cơ bản vẫn tuân thủ các nguyên tắc của phẫu thuật nội soi khớp gối, nhưng có sự điều chỉnh về vật liệu, kỹ thuật cố định và cách theo dõi hậu phẫu.
Dù có những lợi điểm rõ rệt như giảm đau vùng lấy gân, phục hồi sớm và không cần mô ghép tự thân, nhưng dây chằng nhân tạo cũng mang theo những giới hạn nhất định, đặc biệt về khả năng tích hợp sinh học và độ bền lâu dài. Chính vì vậy, việc lựa chọn loại dây chằng thay thế cần được cá nhân hóa, dựa trên sự đánh giá kỹ lưỡng giữa bác sĩ và người bệnh.
Không phải ai cũng phù hợp để sử dụng dây chằng nhân tạo. Nhưng với người bệnh lớn tuổi, người từng mổ nhiều lần hoặc không thể dùng gân sinh học, đây có thể là một phương án giá trị, nếu được thực hiện đúng chỉ định và theo dõi đầy đủ.
