Dính khớp là một trong những biến chứng thầm lặng nhưng đáng lo ngại sau phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước. Dù ca mổ có thành công đến đâu, nếu khớp gối không được vận động đúng cách trong giai đoạn hồi phục, nguy cơ mất biên độ vận động vẫn có thể xảy ra. Biến chứng này không chỉ ảnh hưởng đến khả năng đi lại mà còn khiến người bệnh không thể quay trở lại các hoạt động thể thao hay sinh hoạt thường ngày như mong đợi.
Vấn đề nằm ở chỗ, dính khớp không biểu hiện ồ ạt ngay sau mổ mà thường tiến triển chậm rãi qua từng tuần. Trong giai đoạn đầu, cảm giác căng cứng, khó gập gối hoặc không thể duỗi thẳng hoàn toàn thường bị bỏ qua hoặc cho là bình thường. Đến khi nhận ra sự hạn chế rõ rệt, việc can thiệp đã trở nên khó khăn hơn và kết quả điều trị cũng kém khả quan hơn.
Chính vì vậy, việc nhận diện sớm các dấu hiệu dính khớp, hiểu rõ nguyên nhân và có hướng xử lý kịp thời là điều hết sức quan trọng. Bài viết này sẽ giúp bạn trang bị kiến thức cần thiết để phòng ngừa và ứng phó hiệu quả với một trong những biến chứng nguy hiểm nhất sau mổ ACL.
Dính khớp sau mổ tái tạo dây chằng chéo trước là gì?
Dính khớp sau phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước là tình trạng khớp gối mất đi sự linh hoạt bình thường do các cấu trúc bên trong khớp bị xơ hóa, dày dính và hạn chế trượt lẫn nhau. Biểu hiện đặc trưng là gối không thể gập sâu hoặc duỗi thẳng hoàn toàn, khiến người bệnh gặp khó khăn trong các hoạt động cơ bản như đi bộ, ngồi xổm, leo cầu thang hoặc chạy nhảy.
Về mặt cơ chế, sau mổ, khớp gối trải qua một quá trình viêm sinh lý để hồi phục. Nếu quá trình này kéo dài hoặc không được kiểm soát tốt, mô sẹo có thể hình thành và kết dính bao khớp, bao hoạt dịch hoặc các gân cơ quanh khớp. Sự kết dính này làm hạn chế vận động, gây đau khi cố gắng cử động, đồng thời tạo ra vòng xoắn bệnh lý: càng đau thì càng ít vận động, và càng ít vận động thì khớp lại càng dính nhiều hơn.
Dính khớp thường bắt đầu âm thầm trong 2 đến 6 tuần đầu sau mổ – giai đoạn mà người bệnh dễ chủ quan, nghĩ rằng chỉ cần nghỉ ngơi là sẽ đỡ. Tuy nhiên, nếu không được phát hiện và can thiệp đúng thời điểm, tình trạng này có thể kéo dài và ảnh hưởng lâu dài đến kết quả của cả quá trình điều trị.
Nguyên nhân gây dính khớp sau mổ ACL
Có nhiều yếu tố góp phần dẫn đến tình trạng dính khớp sau phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước, trong đó phần lớn liên quan đến quá trình hồi phục không đúng cách hoặc đặc điểm mô sẹo của từng người bệnh. Dưới đây là những nguyên nhân thường gặp nhất:
Thiếu vận động sớm sau mổ
Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Sau phẫu thuật, nếu người bệnh ngại đau hoặc không được hướng dẫn phục hồi đúng cách, khớp gối sẽ không được vận động đầy đủ. Tình trạng bất động kéo dài khiến bao khớp và các mô mềm quanh khớp nhanh chóng xơ hóa, dẫn đến mất linh hoạt.
Tình trạng sưng kéo dài không được kiểm soát
Phản ứng viêm sinh lý sau mổ thường gây sưng nề quanh khớp. Nếu hiện tượng này kéo dài nhiều ngày, dịch khớp bị ứ đọng sẽ làm bao hoạt dịch dày lên, cản trở vận động và tạo điều kiện hình thành mô xơ. Ngoài ra, sưng nhiều còn làm người bệnh đau hơn khi tập, từ đó càng hạn chế vận động.
Mô sẹo phát triển bất thường
Ở một số người có cơ địa tạo sẹo mạnh hoặc từng có tiền sử mổ khớp gối trước đó, mô sẹo có thể hình thành dày đặc và lan rộng trong khoang khớp. Khi mô sẹo bao quanh gân, dây chằng hoặc mặt sau xương bánh chè, biên độ vận động sẽ bị hạn chế nghiêm trọng.
Thiếu giám sát chuyên môn trong phục hồi chức năng
Việc tập luyện không theo kế hoạch cá thể hóa, không có sự giám sát của bác sĩ hoặc chuyên viên vật lý trị liệu dễ dẫn đến quá mức hoặc thiếu vận động ở các giai đoạn quan trọng. Một số trường hợp còn gặp sai lệch kỹ thuật, ví dụ: tập quá mạnh ở giai đoạn sưng đau, dẫn đến phản ứng viêm tăng lên.
Tổn thương phối hợp hoặc mổ thêm các cấu trúc khác trong cùng một ca mổ
Nếu ngoài việc tái tạo dây chằng, bệnh nhân còn được cắt lọc sụn chêm, khâu sụn hoặc lấy dịch khớp trong cùng một phẫu thuật, nguy cơ dính khớp sẽ tăng do mức độ tổn thương và viêm lan rộng.
Dấu hiệu nhận biết sớm dính khớp
Việc phát hiện sớm tình trạng dính khớp sau mổ ACL có ý nghĩa rất lớn trong việc can thiệp kịp thời và phục hồi hiệu quả. Tuy nhiên, ở giai đoạn đầu, các dấu hiệu thường không rõ ràng hoặc dễ bị nhầm lẫn với tình trạng đau sau mổ thông thường. Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo cần đặc biệt lưu ý:
Khó duỗi thẳng gối hoàn toàn
Đây là dấu hiệu sớm và đáng tin cậy nhất. Nếu sau hai tuần đầu tiên mà người bệnh vẫn không thể duỗi gối hết mức như bên lành, đó có thể là chỉ điểm ban đầu của tình trạng dính khớp. Khi bước đi, chân có xu hướng hơi gập nhẹ, gây khập khiễng.
Gập gối bị giới hạn
Người bệnh không thể gập gối sâu quá 90 hoặc 120 độ, dù đã qua giai đoạn đầu hồi phục. Khi cố gắng gập thêm, sẽ cảm thấy căng tức, không linh hoạt, kèm theo đau âm ỉ.
Cảm giác cứng khớp buổi sáng hoặc sau khi ngồi lâu
Gối bị cứng lại sau một khoảng thời gian bất động, phải mất vài phút vận động nhẹ mới có thể đi lại bình thường. Đây là biểu hiện của tình trạng xơ hóa bao khớp đang hình thành.
Đau kiểu kẹt cứng khi vận động
Cơn đau không giống kiểu đau nhói do tổn thương dây chằng, mà là cảm giác khó chịu khi khớp bị kẹt, không trượt mượt được. Đặc biệt là khi cố gắng tập vật lý trị liệu, người bệnh cảm thấy như có lực cản rõ rệt bên trong khớp.
So sánh vận động với bên lành cho kết quả rõ ràng
Đây là cách đơn giản nhưng rất hiệu quả. Nếu gối bên lành gập – duỗi được dễ dàng, còn bên phẫu thuật bị hạn chế rõ rệt, thì cần đánh giá ngay để loại trừ dính khớp.
Phát hiện sớm những biểu hiện này là điều kiện tiên quyết để đưa ra phương án xử lý phù hợp, tránh để khớp bị cứng lâu ngày gây khó khăn trong can thiệp về sau.
Biến chứng nếu không xử lý kịp thời
Khi tình trạng dính khớp không được phát hiện và can thiệp đúng lúc, những hậu quả về lâu dài có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng vận động, chất lượng cuộc sống và kết quả của toàn bộ quá trình điều trị. Dưới đây là những biến chứng thường gặp:
Giảm chức năng vận động khớp gối vĩnh viễn
Dính khớp kéo dài làm cho bao khớp và các mô quanh khớp bị co rút, xơ cứng không hồi phục. Dù có can thiệp nội soi phá dính về sau, biên độ vận động khớp gối cũng khó quay trở lại như ban đầu. Người bệnh phải sống chung với tình trạng hạn chế gập – duỗi suốt đời.
Khớp mất cơ chế đàn hồi sinh lý khi vận động
Khớp gối bình thường có khả năng hấp thụ lực khi nhảy, chạy, leo cầu thang nhờ vào sự phối hợp nhịp nhàng giữa các cấu trúc. Khi khớp bị dính, các chuyển động trở nên “cứng nhắc”, dễ gây đau và mất cân bằng, làm tăng nguy cơ té ngã hoặc chấn thương thứ phát.
Tổn thương thứ phát sụn khớp và sụn chêm
Do biên độ vận động không đủ, áp lực sẽ dồn không đều lên một vài vùng trong khớp gối. Lâu dần, các vị trí này bị mài mòn quá mức, dẫn đến thoái hóa sụn khớp sớm hoặc rách sụn chêm không do chấn thương.
Tăng nguy cơ tái phẫu thuật
Khi khớp bị dính nghiêm trọng, phương án nội soi phá dính hoặc mổ lại để phục hồi chức năng sẽ được xem xét. Tuy nhiên, phẫu thuật lần hai luôn tiềm ẩn rủi ro cao hơn, thời gian hồi phục dài hơn và kết quả cũng không chắc chắn như mổ lần đầu.
Ảnh hưởng tâm lý và giảm động lực tập luyện
Cảm giác khớp kẹt cứng, tiến triển chậm và không cải thiện dù đã nỗ lực tập luyện có thể khiến người bệnh rơi vào tâm lý lo lắng, hoài nghi hoặc chán nản. Điều này vô tình làm giảm hiệu quả của toàn bộ quá trình hồi phục chức năng.
Cách xử lý và phòng ngừa hiệu quả
Dính khớp là một biến chứng có thể phòng ngừa nếu được can thiệp đúng thời điểm và có chiến lược phục hồi phù hợp. Trong trường hợp đã xuất hiện tình trạng dính khớp, việc xử lý sớm vẫn có thể mang lại hiệu quả rất tích cực. Dưới đây là những nguyên tắc quan trọng trong xử lý và phòng ngừa:
Bắt đầu phục hồi chức năng sớm, đúng thời điểm
Việc vận động sớm sau mổ đóng vai trò then chốt. Trong 2 tuần đầu tiên, mục tiêu quan trọng nhất là lấy lại khả năng duỗi gối hoàn toàn. Cùng với đó, gập gối cần được tăng dần theo ngày, dưới sự theo dõi của bác sĩ hoặc chuyên viên vật lý trị liệu. Sự trì hoãn hoặc ngại vận động có thể là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến dính khớp.
Tập đúng kỹ thuật, có giám sát chuyên môn
Không chỉ tập sớm, mà còn phải tập đúng. Các bài tập kéo giãn bao khớp, kéo gối ra duỗi hết hoặc gập sâu từng mức độ cần được thực hiện đều đặn và chuẩn xác. Việc tập không đúng cách có thể vừa kém hiệu quả, vừa làm tăng phản ứng viêm, khiến khớp dễ bị cứng hơn.
Áp dụng các biện pháp hỗ trợ giảm viêm và chống co rút
Song song với vận động, người bệnh có thể chườm ấm trước tập và chườm lạnh sau tập để kiểm soát sưng. Các kỹ thuật xoa bóp, massage cơ quanh gối, kích thích điện nhẹ hoặc siêu âm trị liệu có thể giúp mô mềm được thư giãn, ngăn ngừa co rút.
Theo dõi tiến độ hồi phục bằng chỉ số gập – duỗi gối
Nên ghi nhận thường xuyên biên độ vận động của gối, từ đó đánh giá tiến triển hoặc cảnh báo sớm khi có dấu hiệu dính khớp. Nếu sau 4 đến 6 tuần, gối vẫn không duỗi thẳng hoặc không gập được quá 90 độ, cần đánh giá lại ngay để đưa ra kế hoạch can thiệp.
Can thiệp y khoa nếu tập luyện không cải thiện
Với những trường hợp đã dính khớp mức độ vừa đến nặng, vật lý trị liệu đơn thuần có thể không đủ. Khi đó, bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp như tiêm corticoid quanh bao khớp, nội soi phá dính hoặc giãn khớp có kiểm soát. Cần lưu ý rằng, can thiệp càng muộn thì hiệu quả càng giảm, nguy cơ tàn phế càng cao.
Kết luận
Dính khớp không chỉ là một biến chứng đơn thuần sau mổ tái tạo dây chằng chéo trước, mà còn là rào cản lớn nhất khiến người bệnh không thể phục hồi hoàn toàn chức năng vận động. Điều đáng nói là tình trạng này hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu được nhận diện sớm và có kế hoạch phục hồi bài bản ngay từ đầu.
Chìa khóa nằm ở sự chủ động của người bệnh trong việc tập luyện đúng cách, phối hợp chặt chẽ với đội ngũ điều trị, và không chủ quan trước những dấu hiệu bất thường dù là nhỏ nhất. Mỗi giai đoạn hồi phục đều có vai trò riêng, và nếu vượt qua được nguy cơ dính khớp trong giai đoạn đầu, cánh cửa quay trở lại cuộc sống năng động sẽ trở nên rộng mở hơn bao giờ hết.
Quý vị và các bạn quan tâm có thể tham gia các nền tảng để cập nhật và trao đổi thêm những thông tin – tình trạng sức khỏe cùng cộng đồng và bác sĩ chuyên khoa tại.
- Youtube: Khỏe cùng BS Vũ
- Nhóm FB: Cơ Xương Khớp & Chấn thương thể thao
- Tiktok: dr.tran.anh.vu
- Zalo/Phone: 0905.635.235
