Phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước (ACL) từ lâu đã sử dụng gân tự thân như một tiêu chuẩn vàng nhờ khả năng tương thích sinh học cao, khả năng liền gân với xương tốt và kết quả phục hồi ổn định lâu dài. Trong phần lớn trường hợp, việc lấy gân từ chính cơ thể người bệnh là một lựa chọn an toàn và hiệu quả. Tuy nhiên, vẫn có những hoàn cảnh đặc biệt mà phương pháp này không còn phù hợp, hoặc không thể thực hiện.
Với sự phát triển của công nghệ vật liệu, dây chằng nhân tạo ra đời như một giải pháp thay thế trong các ca phẫu thuật khó, đặc biệt là khi không thể sử dụng gân tự thân hoặc khi người bệnh có nhu cầu phục hồi sớm mà không cần vận động cường độ cao về sau. Mặc dù không thể thay thế hoàn toàn vai trò của gân sinh học, dây chằng nhân tạo vẫn có giá trị trong một số chỉ định chọn lọc, giúp bác sĩ chủ động hơn trong chiến lược điều trị và giúp người bệnh có thêm cơ hội phục hồi chức năng khớp gối.
Vậy cụ thể khi nào nên cân nhắc dùng dây chằng nhân tạo thay vì gân thật? Bài viết dưới đây sẽ phân tích rõ các tình huống lâm sàng điển hình, đồng thời lý giải lý do vì sao phương án này có thể trở thành lựa chọn phù hợp trong từng hoàn cảnh cụ thể.
Trường hợp đã từng mổ tái tạo ACL nhưng thất bại
Một trong những chỉ định rõ ràng nhất để cân nhắc sử dụng dây chằng nhân tạo là ở những bệnh nhân đã từng phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước nhưng thất bại, tức là dây chằng tái tạo trước đó bị đứt lại, lỏng lẻo hoặc mất chức năng. Khi thực hiện phẫu thuật lại, bác sĩ thường gặp nhiều khó khăn về kỹ thuật cũng như vật liệu tái tạo. Trong các ca này, gân tự thân có thể đã được lấy hết ở lần mổ trước. Việc tiếp tục lấy thêm gân từ chân còn lại có thể gây mất cân đối cơ lực hai bên, tăng nguy cơ biến chứng hoặc khiến thời gian hồi phục kéo dài. Bên cạnh đó, mô mềm quanh khớp có thể đã hình thành sẹo, gây khó khăn trong bóc tách và làm tăng độ xâm lấn nếu tiếp tục dùng phương pháp cổ điển.
Dây chằng nhân tạo, khi được sử dụng đúng kỹ thuật, giúp rút ngắn thời gian mổ, tránh tổn thương thêm vùng lấy gân, đồng thời cung cấp một cấu trúc thay thế vững chắc để phục hồi chức năng khớp gối. Đây là lý do vì sao nhiều bác sĩ ưu tiên phương án nhân tạo trong các ca tái tạo lại, đặc biệt khi các lựa chọn sinh học đã bị giới hạn.
Người lớn tuổi, nhu cầu vận động thấp
Không phải mọi bệnh nhân bị đứt dây chằng chéo trước đều có nhu cầu trở lại chơi thể thao hay vận động ở cường độ cao. Đối với người lớn tuổi, đặc biệt là những người đã nghỉ hưu, chỉ mong muốn đi lại vững vàng, leo cầu thang không đau và sinh hoạt thường ngày thuận tiện, việc lựa chọn phương pháp mổ nên đặt mục tiêu tối ưu sự phục hồi cơ bản và giảm thiểu sang chấn phẫu thuật.
Ở nhóm đối tượng này, dây chằng nhân tạo trở thành một lựa chọn phù hợp. Việc không cần lấy gân giúp giảm đau sau mổ, tránh làm yếu cơ và rút ngắn thời gian phục hồi. Người bệnh có thể bắt đầu đi lại nhẹ nhàng sớm hơn mà không cần trải qua giai đoạn hồi phục vùng lấy gân như với gân tự thân.
Bên cạnh đó, do mức độ vận động không cao, khớp gối ít bị đặt vào các tình huống chịu lực xoắn mạnh nên nguy cơ đứt lại dây chằng nhân tạo ở nhóm này cũng thấp hơn so với người trẻ. Khi được đặt đúng chỉ định, dây chằng nhân tạo có thể duy trì chức năng ổn định trong nhiều năm, đáp ứng tốt nhu cầu vận động vừa phải mà không phát sinh biến chứng lớn.
Tổn thương phức tạp, đứt nhiều dây chằng phối hợp
Trong một số chấn thương nghiêm trọng, đặc biệt là sau tai nạn giao thông hoặc tai nạn thể thao cường độ cao, khớp gối có thể bị đứt đồng thời nhiều dây chằng, bao gồm dây chằng chéo trước, dây chằng chéo sau và các dây chằng bên. Đây là những tình huống lâm sàng phức tạp, đòi hỏi phải tái tạo nhiều cấu trúc cùng lúc để khôi phục độ vững và chức năng vận động cho khớp.
Khi cần tái tạo nhiều dây chằng, nguồn gân tự thân thường không đủ để đáp ứng. Việc lấy quá nhiều gân từ một hoặc hai chân sẽ gây mất cân đối cơ lực, tăng nguy cơ yếu cơ, và kéo dài quá trình phục hồi chức năng. Trong những tình huống này, bác sĩ có thể phối hợp sử dụng cả gân sinh học và dây chằng nhân tạo để đảm bảo đủ vật liệu tái tạo mà vẫn giữ được mức xâm lấn thấp nhất có thể.
Dây chằng nhân tạo giúp rút ngắn thời gian mổ, giảm tổn thương mô mềm và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc kiểm soát các dây chằng còn lại. Điều quan trọng là lựa chọn đúng dây chằng cần ưu tiên sử dụng vật liệu nhân tạo, thường là các dây chằng phụ trợ hoặc dây chằng đã từng bị tái tạo trước đó. Với cách tiếp cận phối hợp này, hiệu quả phẫu thuật tổng thể được cải thiện rõ rệt, đồng thời giảm thiểu biến chứng do lấy gân quá mức.
Người bệnh có lý do cá nhân đặc biệt, không muốn dùng gân tự thân hoặc gân đồng loại
Không phải tất cả bệnh nhân đều cảm thấy thoải mái với việc lấy gân từ chính cơ thể hoặc sử dụng gân hiến tặng từ người khác. Một số người có thể lo ngại rằng việc lấy gân sẽ ảnh hưởng đến sức mạnh cơ bắp, gây khó khăn trong sinh hoạt sau mổ hoặc làm yếu chân. Một số khác vì lý do tâm lý hoặc tín ngưỡng cá nhân có thể từ chối việc sử dụng mô ghép đồng loại.
Trong những trường hợp này, dây chằng nhân tạo đóng vai trò như một giải pháp thay thế mang tính cá nhân hóa. Vì được sản xuất công nghiệp, không liên quan đến mô sống, dây chằng nhân tạo có thể giúp người bệnh yên tâm hơn về mặt tâm lý, đồng thời tránh được những lo lắng về vấn đề “lấy cái này để sửa cái kia”.
Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả lâu dài, bác sĩ cần đánh giá kỹ yếu tố tuổi tác, mức độ hoạt động, tình trạng khớp và kỳ vọng phục hồi của người bệnh trước khi đồng thuận với phương án này. Việc lựa chọn dây chằng nhân tạo không nên chỉ dựa vào cảm xúc nhất thời, mà cần đặt trong bối cảnh lâm sàng rõ ràng, với sự tư vấn đầy đủ và chính xác.
📌 Gợi ý đọc thêm: Dây chằng nhân tạo có bền không? Tuổi thọ và khả năng chống đứt sau mổ
Tổng kết
Dây chằng nhân tạo không phải là lựa chọn phổ biến trong mọi ca tái tạo dây chằng chéo trước, nhưng lại đóng vai trò rất quan trọng trong một số tình huống đặc biệt. Từ người bệnh lớn tuổi có nhu cầu vận động thấp, đến các ca tổn thương phối hợp phức tạp hoặc người đã từng mổ nhiều lần, phương án sử dụng dây chằng nhân tạo giúp mở rộng khả năng điều trị và cá nhân hóa chiến lược phẫu thuật.
Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tối ưu, việc lựa chọn dây chằng nhân tạo cần dựa trên đánh giá kỹ lưỡng của bác sĩ chuyên khoa. Các yếu tố như mức độ hoạt động, mục tiêu phục hồi, tiền sử chấn thương, tình trạng mô mềm và mong muốn cá nhân đều phải được cân nhắc hài hòa. Quan trọng hơn hết, người bệnh cần hiểu rõ về ưu điểm, giới hạn cũng như những điều kiện cần thiết để đảm bảo kết quả sau phẫu thuật.
Lựa chọn loại vật liệu nào không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn phản ánh sự đồng hành giữa bác sĩ và người bệnh trong việc đưa ra quyết định phù hợp nhất với con đường hồi phục phía trước.
Quý vị và các bạn quan tâm có thể tham gia các nền tảng để cập nhật và trao đổi thêm những thông tin – tình trạng sức khỏe cùng cộng đồng và bác sĩ chuyên khoa tại.
- Youtube: Youtube.com/@KhoecungBSVu
- Facebook Page: FB.com/groups/395429545431166
- Tiktok: dr.tran.anh.vu
- Zalo/Phone: 0905.635.235
