Khi được tư vấn mổ tái tạo dây chằng chéo trước, nhiều bệnh nhân không khỏi bất ngờ khi nghe rằng bác sĩ sẽ lấy một đoạn gân của chính mình để thay thế cho dây chằng bị đứt. Không ít người lo lắng: “Mất gân như vậy thì sau này có đi lại bình thường được không?”, “Chân có bị yếu không?”, hoặc “Có chơi thể thao lại được không?”. Những câu hỏi này hoàn toàn dễ hiểu, nhất là khi chưa từng trải qua phẫu thuật tương tự trước đó.
Thực tế, việc sử dụng gân tự thân là một trong những phương pháp phổ biến và hiệu quả nhất hiện nay để tái tạo dây chằng, đặc biệt nhờ khả năng tích hợp sinh học tốt và độ bền lâu dài. Tuy nhiên, để giúp người bệnh an tâm hơn trước khi quyết định phẫu thuật, bài viết này sẽ phân tích cụ thể những ảnh hưởng thực tế sau khi lấy gân từ chính cơ thể, từ giai đoạn đầu sau mổ cho đến khả năng vận động về sau.
Gân tự thân là gì và được lấy từ đâu?
Trong phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước, bác sĩ cần một đoạn gân khỏe để thay thế cho phần dây chằng đã bị đứt. Nguồn gân này có thể đến từ mô hiến tặng (gân đồng loại) hoặc từ chính cơ thể người bệnh, gọi là gân tự thân. Lựa chọn gân tự thân là phổ biến nhất hiện nay vì có nhiều ưu điểm vượt trội như độ tương thích sinh học cao, nguy cơ thải ghép thấp và khả năng phục hồi tốt sau mổ.
Tùy vào kỹ thuật mổ và thói quen của từng phẫu thuật viên, đoạn gân tự thân thường được lấy từ hai vị trí chính. Một là gân cơ chân ngỗng ở mặt trong đầu gối, gồm gân cơ bán gân và cơ thon. Hai là trung bì gân bánh chè, tức là lấy một đoạn gân nối giữa xương bánh chè và xương chày. Cả hai vị trí này đều đã được nghiên cứu kỹ và chứng minh là có khả năng chịu lực tốt để thay thế cho ACL mà không gây ảnh hưởng lớn đến chức năng vận động lâu dài.
Tuy nhiên, dù là phương pháp phổ biến và hiệu quả, việc lấy gân từ chính cơ thể vẫn khiến nhiều bệnh nhân băn khoăn. Để trả lời cho những lo lắng đó, chúng ta cần đi sâu vào từng giai đoạn phục hồi sau mổ để hiểu rõ hơn ảnh hưởng thật sự của việc lấy gân tự thân là như thế nào.
Gợi ý đọc thêm: So sánh các loại gân dùng trong mổ tái tạo dây chằng chéo trước (ACL)
Đau và yếu sau mổ là điều chắc chắn, nhưng chỉ là giai đoạn đầu
Ngay sau phẫu thuật, vùng được lấy gân thường có cảm giác đau, đặc biệt khi thực hiện các động tác co duỗi gối hoặc đè nén lên vùng cơ liên quan. Cảm giác yếu ở chân bên mổ là điều mà hầu hết bệnh nhân đều trải qua trong vài tuần đầu, nhất là khi bắt đầu tập đứng lên, đi lại hoặc thực hiện các bài tập phục hồi ban đầu.
Tuy nhiên, đây là hiện tượng hoàn toàn bình thường sau mổ và không đồng nghĩa với việc chân sẽ yếu mãi mãi. Cảm giác yếu lúc đầu chủ yếu do tổn thương mô phần mềm, phản xạ bảo vệ tự nhiên của cơ thể và tình trạng mất cân bằng tạm thời giữa hai chân. Khi giai đoạn viêm hậu phẫu giảm dần, cơ thể sẽ dần thích nghi và bắt đầu tái lập lại sức mạnh cơ. Điều quan trọng là bệnh nhân cần được hướng dẫn các bài tập phục hồi đúng cách ngay từ sớm để duy trì chức năng và ngăn ngừa tình trạng teo cơ thứ phát.
Trong đa số trường hợp, cơn đau và cảm giác yếu ở vùng lấy gân sẽ giảm rõ sau 3 đến 6 tuần đầu, nếu người bệnh tuân thủ đúng lịch tập luyện. Sau giai đoạn này, phần lớn bệnh nhân sẽ phục hồi được khả năng vận động cơ bản mà không thấy sự khác biệt rõ rệt giữa hai chân.
Cơ thể có cơ chế bù trừ rất hiệu quả
Mặc dù đoạn gân được lấy ra sẽ không tái tạo lại như ban đầu, nhưng cơ thể có một khả năng đặc biệt: tự điều chỉnh và phân phối lại chức năng vận động thông qua các nhóm cơ và gân còn lại. Đây được gọi là cơ chế bù trừ. Sau một thời gian ngắn ban đầu có thể cảm thấy hụt hẫng sức mạnh ở một số động tác nhất định, hệ thống cơ, thần kinh sẽ học cách tái phân phối lực và thích nghi với thay đổi cấu trúc.
Ví dụ, nếu gân cơ chân ngỗng được lấy để tái tạo ACL, nhóm cơ gân kheo còn lại và các cơ xung quanh khớp gối sẽ tăng cường hoạt động để đảm bảo chức năng ổn định. Tương tự, nếu lấy đoạn gân bánh chè, các cơ tứ đầu và cơ mông sẽ dần hỗ trợ để bù đắp. Những điều chỉnh này không diễn ra tức thì mà cần thời gian và đặc biệt phụ thuộc vào quá trình tập luyện phục hồi sau mổ.
Điều quan trọng là chức năng vận động cơ bản như đi lại, leo cầu thang, lái xe hay chơi thể thao ở mức độ nhẹ đều có thể được khôi phục một cách bền vững. Với những người không thi đấu thể thao chuyên nghiệp, ảnh hưởng lâu dài của việc lấy gân tự thân gần như không đáng kể. Đây cũng là lý do vì sao kỹ thuật này vẫn được xem là tiêu chuẩn vàng trong nhiều ca phẫu thuật ACL hiện nay.
Tập phục hồi đúng cách sẽ khôi phục gần như hoàn toàn
Dù cơ thể có khả năng tự điều chỉnh, nhưng để phục hồi tối ưu sau khi lấy gân tự thân, bệnh nhân cần thực hiện một chương trình tập phục hồi bài bản. Việc tập đúng thời điểm, đúng bài và đúng cường độ không chỉ giúp khớp gối lấy lại độ vững, mà còn hỗ trợ các nhóm cơ quanh vùng lấy gân nhanh chóng thích nghi và phát triển trở lại.
Giai đoạn đầu tập trung vào kiểm soát đau, khôi phục biên độ vận động và kích hoạt lại các nhóm cơ bị ức chế sau mổ. Sau đó là giai đoạn tăng sức mạnh cơ chuyên biệt, chú trọng vào vùng bị lấy gân và các nhóm cơ hỗ trợ. Cuối cùng, nếu người bệnh có nhu cầu vận động thể thao, chương trình sẽ được nâng cấp dần với các bài tập thăng bằng, phản xạ và kiểm soát chuyển động phức tạp.
Theo nhiều nghiên cứu, nếu tuân thủ phục hồi đúng hướng dẫn, bệnh nhân có thể lấy lại 90 đến 95% sức mạnh chi dưới bên mổ chỉ sau 6 đến 9 tháng. Thậm chí, trong một số trường hợp, chức năng vận động có thể còn tốt hơn trước mổ nếu người bệnh kiên trì tập luyện và xây dựng lại cơ lực một cách có hệ thống.
Có thể bạn quan tâm: Có nên lựa chọn dây chằng nhân tạo trong mổ tái tạo dây chằng khớp gối không?
Kết luận
Lấy gân tự thân trong phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước là một bước đi cần thiết, không tránh khỏi, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được về mặt ảnh hưởng lâu dài. Dù có thể gây đau hoặc cảm giác yếu ở giai đoạn đầu, cơ thể con người có khả năng phục hồi rất tốt nhờ vào cơ chế bù trừ sinh lý và sự hỗ trợ của các bài tập phục hồi đúng cách.
Với đa số bệnh nhân, đặc biệt là người không thi đấu thể thao chuyên nghiệp, việc lấy gân tự thân không làm giảm chất lượng sống hay khả năng vận động về sau. Điều quan trọng nằm ở sự chuẩn bị tâm lý kỹ lưỡng trước mổ và sự kiên trì trong quá trình tập luyện sau mổ. Khi hiểu rõ bản chất của kỹ thuật này, người bệnh hoàn toàn có thể yên tâm rằng: việc “lấy gân” không đồng nghĩa với “mất chức năng”, mà là bước đệm để trở lại với một khớp gối vững vàng và linh hoạt hơn.
Quý vị và các bạn quan tâm có thể tham gia các nền tảng để cập nhật và trao đổi thêm những thông tin – tình trạng sức khỏe cùng cộng đồng và bác sĩ chuyên khoa tại.
- Youtube: Youtube.com/@KhoecungBSVu
- Facebook Page: FB.com/groups/395429545431166
- Tiktok: dr.tran.anh.vu
- Zalo/Phone: 0905.635.235
