Với nhiều bệnh nhân, đặc biệt là người trẻ tuổi hoặc những người thường xuyên chơi thể thao, câu hỏi “Bao lâu thì tôi có thể quay lại sân bóng?” xuất hiện rất sớm sau khi mổ dây chằng chéo trước. Việc quay trở lại vận động không chỉ mang ý nghĩa về thể chất mà còn là biểu tượng của sự phục hồi hoàn chỉnh, của cảm giác tự tin và làm chủ cơ thể như trước đây. Tuy nhiên, điều đáng tiếc là không ít người vì quá nôn nóng đã trở lại tập luyện quá sớm, khi khớp gối chưa thực sự sẵn sàng và hậu quả là dây chằng mới bị đứt lại, phải bước vào một vòng lặp điều trị đầy mệt mỏi.
Phục hồi sau phẫu thuật không phải là một cuộc đua về thời gian. Mỗi giai đoạn đều có mục tiêu riêng, và các mốc vận động như tập đi bộ, chạy bộ hay quay lại thể thao cần được đánh giá kỹ lưỡng chứ không thể dựa vào cảm giác chủ quan. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ những cột mốc quan trọng, tiêu chí bắt buộc và điều kiện cần thiết để quay lại sân tập một cách an toàn và bền vững nhất.
Tập đi bộ không nạng: mốc khởi đầu đầu tiên
Tập đi bộ trở lại là một trong những dấu mốc phục hồi đầu tiên sau phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước. Đây không chỉ là bước chuyển từ giai đoạn bất động sang vận động có kiểm soát, mà còn là cơ sở để đánh giá tiến trình hồi phục cơ, khớp gối một cách khách quan. Thông thường, bệnh nhân có thể bắt đầu tập đi không cần nạng sau khoảng 6 đến 8 tuần, tùy thuộc vào tốc độ lành mô và mức độ kiểm soát vận động.
Tuy nhiên, việc đi lại không đơn thuần là đặt chân xuống sàn. Trước khi bỏ nạng, bệnh nhân cần đạt được một số điều kiện cơ bản. Khớp gối phải duỗi thẳng hoàn toàn, gập được ít nhất 120 độ, không còn sưng đau nhiều, và đặc biệt là phải có khả năng kiểm soát trọng lượng khi dồn lên chân bên mổ. Dáng đi cũng cần được theo dõi kỹ: nếu người bệnh bước lệch trục, lắc gối hoặc chống chân không đều, đó là dấu hiệu cho thấy chưa sẵn sàng để bỏ nạng.
Đi bộ sai kỹ thuật trong giai đoạn này có thể làm lệch trục chân, gây tổn thương thứ phát ở cổ chân, hông và cột sống. Vì vậy, tập đi không nạng tuy là bước đầu nhưng lại đòi hỏi sự giám sát kỹ lưỡng từ đội ngũ phục hồi chức năng, để đảm bảo an toàn cho các bước kế tiếp như chạy bộ và vận động cường độ cao.
Bắt đầu chạy bộ nhẹ khi nào mới đủ an toàn?
Chạy bộ là một trong những hoạt động mang tính chuyển tiếp quan trọng giữa phục hồi chức năng cơ bản và quay lại thể thao thực thụ. Tuy nhiên, không giống như đi bộ, việc chạy tạo ra lực tác động lớn hơn nhiều lên khớp gối, đặc biệt là vùng dây chằng vừa được tái tạo. Do đó, không thể chỉ dựa vào cảm giác “hết đau” hay “muốn thử sức” để quyết định thời điểm chạy trở lại.
Trong hầu hết các phác đồ phục hồi, người bệnh chỉ nên bắt đầu chạy nhẹ từ tháng thứ ba đến thứ tư sau mổ, và đó là với điều kiện cơ quanh gối đã phục hồi tốt. Cụ thể, lực cơ tứ đầu đùi cần đạt tối thiểu 80% so với chân lành, khớp gối không còn hiện tượng sưng, và biên độ gập duỗi đã hoàn chỉnh. Quan trọng hơn, người bệnh cần vượt qua các bài kiểm tra chức năng như kiểm tra phản xạ cân bằng, đánh giá sức mạnh cơ hông và khả năng kiểm soát động tác trên một chân.
Khi đủ điều kiện, bệnh nhân có thể chạy thử trên máy chạy bộ với tốc độ thấp, bề mặt bằng phẳng, dưới sự quan sát của chuyên viên vật lý trị liệu. Cần theo dõi sát các phản ứng sau buổi chạy đầu tiên: khớp có sưng trở lại không, có cảm giác lỏng gối hoặc mất kiểm soát khi tiếp đất hay không. Những phản ứng này là chỉ dấu quan trọng giúp điều chỉnh cường độ và tần suất chạy phù hợp.
Quay lại chơi thể thao là giai đoạn không nên vội vàng
Với nhiều người, mục tiêu cuối cùng của quá trình phục hồi sau mổ dây chằng chéo trước không chỉ là đi lại bình thường, mà là có thể chơi thể thao trở lại như trước. Tuy nhiên, đây cũng chính là giai đoạn dễ tái chấn thương nhất nếu người bệnh quá nôn nóng hoặc đánh giá sai khả năng của bản thân. Việc quay lại sân bóng, sân cầu lông hay các hoạt động có chuyển hướng nhanh cần được cân nhắc cẩn trọng hơn bất kỳ thời điểm nào khác trong quá trình phục hồi.
Thời điểm lý tưởng để quay lại thể thao thường rơi vào khoảng tháng thứ sáu đến thứ chín sau mổ, tùy theo tiến độ phục hồi của từng người. Nhưng con số này chỉ mang tính tham khảo. Trên thực tế, người bệnh cần đạt được nhiều tiêu chí cụ thể hơn là chỉ dựa vào mốc thời gian. Nếu quay lại sân tập khi cơ vẫn yếu, phản xạ chưa phục hồi hoặc cảm giác kiểm soát khớp gối chưa tốt, nguy cơ đứt lại dây chằng là rất cao.
Một yếu tố quan trọng không thể bỏ qua là khả năng chịu tải và xử lý tình huống trong môi trường vận động thật. Những môn thể thao như bóng đá, bóng rổ, cầu lông… đòi hỏi phản xạ linh hoạt, khả năng đổi hướng đột ngột và kiểm soát lực toàn thân. Đây là những thử thách mà khớp gối mới phục hồi không thể vượt qua nếu chưa được rèn luyện đúng cách. Do đó, dù khát khao quay lại sân chơi là điều dễ hiểu, người bệnh cần đặt yếu tố an toàn lên hàng đầu và tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn chuyên môn.
Các tiêu chí bắt buộc phải đạt trước khi trở lại sân tập
Quay lại chơi thể thao không nên dựa vào cảm giác chủ quan như “đã hết đau” hay “thấy gối ổn định”. Trên thực tế, việc ra sân khi khớp gối chưa đủ điều kiện có thể khiến toàn bộ quá trình hồi phục trở nên vô nghĩa. Vì vậy, trước khi được cho phép quay lại tập luyện thể thao, người bệnh cần vượt qua một số tiêu chí đánh giá chức năng khách quan.
Tiêu chí đầu tiên là về sức mạnh cơ bắp. Lực cơ chân bên mổ cần đạt ít nhất 90% so với chân lành, đặc biệt là nhóm cơ tứ đầu đùi và cơ mông, những nhóm cơ giữ vai trò ổn định và kiểm soát trục chân khi vận động mạnh. Bên cạnh đó, người bệnh phải hoàn thành tốt các bài kiểm tra chức năng như hop test (nhảy xa một chân), single-leg squat test (gập gối trên một chân), test giữ thăng bằng và phản xạ với lực xoay.
Khớp gối cũng cần đáp ứng tốt với các tình huống mô phỏng vận động trong thể thao như chạy đổi hướng, dừng đột ngột, bật nhảy và tiếp đất. Điều kiện quan trọng khác là không còn hiện tượng sưng khớp sau khi vận động mạnh, không đau khi thực hiện các bài tập cường độ trung bình đến cao, và không có cảm giác mất vững trong mọi tư thế.
Cuối cùng, việc quay lại thể thao chỉ nên được thực hiện khi có sự đánh giá và đồng ý từ bác sĩ phẫu thuật hoặc chuyên viên phục hồi chức năng có kinh nghiệm. Tự ý trở lại tập luyện khi chưa được đánh giá từ chuyên gia sẽ tiềm ẩn nhiều nguy cơ đáng tiếc.
Trở lại thể thao không có nghĩa là trở lại 100%
Ngay cả khi người bệnh đã vượt qua tất cả các bài kiểm tra chức năng và được bác sĩ cho phép quay lại tập luyện thể thao, điều đó không đồng nghĩa với việc có thể trở lại thi đấu hoặc vận động với cường độ tối đa ngay lập tức. Quá trình quay lại sân tập cần được triển khai một cách tuần tự, có kiểm soát và luôn đi kèm với cơ chế theo dõi phản ứng của cơ thể sau mỗi buổi vận động.
Giai đoạn đầu thường chỉ nên dừng lại ở mức làm quen trở lại. Điều này bao gồm việc tham gia các bài tập kỹ thuật cơ bản, chơi nhẹ không đối kháng, và tránh những tình huống cần phản xạ nhanh hoặc đổi hướng đột ngột. Cường độ vận động nên được tăng dần theo từng tuần, dưới sự giám sát chặt chẽ, để đảm bảo rằng khớp gối đáp ứng tốt mà không có dấu hiệu sưng đau, căng tức hay mất kiểm soát.
Một lưu ý quan trọng là cần giữ tâm lý thận trọng, tránh rơi vào trạng thái chủ quan hoặc cố gắng chứng minh mình đã khỏi. Chính áp lực phải quay lại thi đấu nhanh hoặc cảm giác quá tự tin sau thời gian dài nghỉ tập là những yếu tố thường dẫn đến tái chấn thương. Duy trì thói quen khởi động kỹ trước khi vận động, sử dụng bảo hộ nếu cần, và giữ liên lạc định kỳ với đội ngũ chuyên môn là cách để bảo vệ thành quả phục hồi lâu dài.
Tổng kết
Quay trở lại thể thao sau phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước là một mục tiêu hoàn toàn có thể đạt được, nhưng không thể vội vàng. Mỗi giai đoạn phục hồi đều có vai trò riêng và cần được theo dõi sát sao, từ khi tập đi không cần nạng, bắt đầu chạy bộ cho đến thời điểm tái hòa nhập thể thao. Nếu bỏ qua một trong những bước này, hoặc quay lại sân tập khi cơ thể chưa sẵn sàng, nguy cơ tái chấn thương sẽ tăng cao, thậm chí buộc phải mổ lại và làm lại từ đầu.
Việc tuân thủ các tiêu chí đánh giá rõ ràng, duy trì tập luyện có kiểm soát và luôn giữ kết nối với đội ngũ chuyên môn là điều kiện tiên quyết để trở lại thể thao một cách an toàn và bền vững. Quan trọng hơn cả, người bệnh cần hiểu rằng quay lại vận động không phải là “trở về như chưa từng có cuộc mổ”, mà là một hành trình thích nghi mới, cần được xây dựng trên nền tảng kiên nhẫn và hiểu biết.
Quý vị và các bạn quan tâm có thể tham gia các nền tảng để cập nhật và trao đổi thêm những thông tin – tình trạng sức khỏe cùng cộng đồng và bác sĩ chuyên khoa tại.
- Youtube: Youtube.com/@KhoecungBSVu
- Facebook Page: FB.com/groups/395429545431166
- Tiktok: dr.tran.anh.vu
- Zalo/Phone: 0905.635.235
